Zijaanzicht de Doopsgezinde Vermaning. Rijksmonument nr. 40312. Foto: Hardscarf, 9 juni 2021, Wikipedia. Licentie: Creative Commons.

De Doopsgezinde kerk van Zijldijk (ook vermaning) is een eenvoudige zaalkerk uit 1772 in het Groningse dorp Zijldijk. Het gebouw is in 1973 aangewezen als rijksmonument. De vermaning oogt als een schuur. In de zijmuren zijn spitsboogvensters aangebracht. Boven de ingang zit een stichtingssteen met het jaartal 1772. Het gebouw heeft waarschijnlijk een voorganger gehad uit begin 1700.

In de tijd dat deze wordt gebouwd is het voor Doopsgezinden niet verboden een eigen kerk te hebben, maar de kerk mag niet als zodanig herkenbaar zijn. De vermaning in Zijldijk is de enige uit die tijd in de provincie Groningen die bewaard is gebleven. Het gebouw is nog steeds als kerk in gebruik (2023[1].

Ook van binnen is de kerk eenvoudig ingericht, met een preekstoel en banken in twee rijen. Tot 1935 heeft de kerk een kabinetorgel uit 1777 gehad van de Amsterdamse orgelbouwers Vool & Groet, met toevoegingen van H.E. Freytag uit 1844, dat tegenwoordig eigendom is van het Groninger Museum en in de Menkemaborg in Uithuizen staat. Het orgel van Hendrik Spanjaard uit Amsterdam dat daarna is geplaatst, is begin 21e eeuw totaal versleten. In 2004 krijgt de gemeente een nieuw orgel, gebouwd door F.R. Feenstra te Grootegast[1].

Achter de kerk staat de kosterij, ook uit de 18e eeuw. Het gebouw is in 1840 verbouwd en in 1880 uitgebouwd. Het wordt zelfstandig beschermd als rijksmonument[1].

De kosterij van de Vermaning is niet meer als zodanig in gebruik. Foto: Hardscarf, 9 juni 2021, Wikimedia. Licentie: Creative Commons.

Het ontstaan van de gemeente
Door het samenvoegen van de doopsgezinde gemeenten Zeerijp en Zijldijk in 1988 is de Doopsgezinde Gemeente Zeerijp/Zijldijk ontstaan. In 1997 heeft de gemeente een jubileum gevierd. De vermaning in Zijldijk is dan 225 jaar oud en de kerk in Zeerijp 150 jaar.

In maart 2006 zijn de gebouwen in Zeerijp verkocht en vanaf die tijd vinden alle activiteiten plaats in de vermaning te Zijldijk.

Het orgel staat boven de ingang van de kerk. Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Foto: 1934, RCE.

Meer over het oude orgel
Voor de factuur en mensuur van het pijpwerk is uitgegaan van een door de firma J.C. Bishop in 1830 gemaakt Chamber-organ. Omdat de pijpwanden dik zijn en veel lood bevatten is de klank mild en vocaal. De houten Stopped Diapason is licht kwinterend en is door ruime mensuur, samen met de Open Diapason, de basis van het orgel.

De gedeelde Sesquialtra / Cornet heeft een doorlopende terts 1 3/5, waardoor een karaktervolle, typisch Engelse klankkleur ontstaat.

Waar staan de doopsgezinden van Zijldijk voor
Ze schijven: "Wij zijn een christelijke geloofsgemeenschap met wortels in het allereerste begin van de Reformatie. Doopsgezinden hechten van oudsher belang aan de persoonlijke geloofsvrijheid en verantwoordelijkheid voor de invulling van het geloof. We zijn met onze tijd mee gegaan, maar ons lidmaatschap is nog steeds bewust gekozen op basis van een persoonlijk geschreven geloofsbelijdenis, al dan niet gevolgd door de doop. Dit laatste geldt voor die leden, die van een ander kerkgenootschap zijn overgekomen en daar reeds zijn gedoopt.

Als geloofsgemeenschap zoeken we naar een vorm van geloven die recht doet aan actuele ontwikkelingen en aan onze verbondenheid met de christelijke traditie.

We zijn een kleine gemeente, waardoor de onderlinge band sterk is. Er is aandacht en zorg voor elkaar en voor de nood in de wereld. We zetten ons in voor vrede dichtbij en verder weg. In God geloven is voor ons vooral een manier van leven.

Samenwerking/verenigd met GDS en ADS
Als kleine gemeente hebben we een samenwerking met twaalf doopsgezinde gemeenten in Groningen en Drenthe, de Groninger en Drentse Doopsgezinde Sociëteit (GDS).

Daarnaast zijn we met de diverse doopsgezinde gemeenten en organisaties verenigd in de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ADS)[2]."

Gevelstenen boven de doopsgezinde vermaning van Zijldijk. Foto: Hardscarf, 9 juni 2021, Wikipedia. Licentie: Creative Commons.

Aardbevingschade 2015
De aardbevingen hebben helaas ook sporen nagelaten in de vermaning. Aan de binnenzijde van de kerk hebben zich meerdere scheuren bevonden en herstel heeft daarom plaats moeten vinden. Omdat de gemeenschap op 19 april te gast zouden zijn bij de V.V.H. te Delfzijl is het goed uitgekomen  om vier weken na Pasen te gebruiken voor de werkzaamheden.

Het interieur van de kerk is zeer sober ingericht. Foto: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, 1934. Bron: Wikimedia Commons.

Om de rommel enigszins te beperken zijn de banken bedekt met lagen plastic. Het orgel zou eerst verplaatst moeten worden, maar bij nader inzien is dit niet mogelijk geweest. Daarom is ook het orgel volledig ingepakt in plastic.Het herstel is voorspoedig verlopen en ook het orgel heeft het goed doorstaan. Zo heeft op 3 mei de organiste mevr. T. Diepenbroek-Bakker in een mooi herstelde kerk het orgel weer prachtig kunnen bespelen[3].

Het kabinetsorgel uit 1777 van Zijldijk is tegenwoordig in het bezit van het Groninger Museum en staat in de Menkemaborg. Rijksmonument nr. 512292. Bron: Wikimedia Commons. Foto: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Licentie: Creative Commons.